برگزاری سی امین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با شعار «یک کتاب بیشتر بخوانیم» در واقع بهانه ای برای دوستداران اهل کتاب است تا با حضور در فضایی مشترک در مقوله مسایل فرهنگی با نگرشی نوین به گشت و کاوش پرداخته و از نظرات مختلف در این عرصه بهره ببرند، اما حقیقت امر این است با توجه به ضرورت افزایش کتاب و کتابخوانی به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه فرهنگی و در نهایت رشد اقتصادی این مقوله هنوز از جایگاه مناسبی در جامعه برخوردار نیست.
گروه اطلاع رسانی ایرنا با توجه اهمیت مطالعه و ترویج این فرهنگ در جامعه به انعکاس مطالب روزنامه ها در ارتباط با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران پرداخته است.
**اشتیاق مطالعه و کتابخوانی
کتاب، معیاری برای سنجش میزان دانش و معرفت انسان ها به شمار می رود. کتاب مخزنی از اندیشه ها است که همچون چراغی، مسیر حرکت را برای انسان روشن می سازد. روزنامه های در هفته گذشته با توجه به اهمیت موضوع کتابخوانی در گزارش ها و یادداشت هایی به بیان آن پرداختند.
روزنامه «کیهان» در گزارشی با عنوان «زدودن گرد فراموشی از یار مهربان با اشتیاق کتابخوانی» به دغدغه های رهبر معظم انقلاب در ارتباط با کتاب و کتابخوانی پرداخت و به نقل از ایشان، نوشت: «کتاب مجموعهای است از محصولات یک فکر، یک اندیشه، یک ذوق، یک هنر؛ مجموعهای است از یافتههای یک یا چند انسان. ما خیلی باید مغتنم بشمریم که از محصول فکر آحاد گوناگون بشر استفاده کنیم؛ این کاری است که کتاب به ما تقدیم میکند، هدیه میکند؛ این هدیه کتاب به ماست. لذا کتاب یک پدیده و یک موجود ذی قیمت است؛ همیشه اینجور بوده است، در آینده هم همین جور خواهد بود. لذاست که به کتاب بایستی اهتمام ورزید.» رهبری تاکید بسیار زیادی بر انس با کتاب در میان همه اقشار بخصوص جوانان داشته و دارند. ایشان با بیان راهکارهایی ایجاد فضای کتابخوانی در جامعه را نیز فریضه قلمداد میکنند که باعث طراوت فکری و روحی انسانها میشود.
در ادامه این گزارش آمده است: 85 درصد از ناشران و 66 درصد اهل قلم، معرفی ناشران و اهل قلم و آثار آنان را از طریق صدا و سیما، مطبوعات و تعاونی ناشران بدون تحمیل هزینه، به عنوان بهترین راهکار برای ارتقای سطح شان و منزلت حرفهای خود معرفی کردهاند. کم توانی مالی ناشران از جمله معضلاتی است که آنها را در راه انجام وظایف، رسالت و تعهداتشان با مشکل روبهرو میسازد.
روزنامه «همدلی» در گزارشی با عنوان «کتاب؛ متر و معیار انسانیت»، نوشت: نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران فرصتی است تا بیشتر و عمیقتر به فقدان توجه به کتاب و کتابخوانی که تراژدی فضای فرهنگی امروز ماست، بیندیشیم. سخنی بیراه نیست اگر بگوییم با میزان مطالعه مردمان هر سرزمینی میتوان به میزان مشکلات و آسیبهای اجتماعی و فرهنگی آن دست یافت.
رضا رویگری در یادداشتی با عنوان «کِیفکردن با کتاب» در روزنامه «همشهری»، نوشت: بعضیها وقتی صحبت از کتاب و کتابخوانی بهمیان میآید یاد دوران درس و مشق و مدرسه میافتند. نوعی اجبار با خاطراتی نهچندان خوش، در حالی که مطالعه بیش و پیش از هر چیز، ابتدا باید لذتبخش باشد. اگر بهدنبال گسترش فرهنگ مطالعه هستیم باید این موضوع را جا بیندازیم که کتابخواندن امری است به شدت لذتبخش.
در ادامه می خوانیم: قرار است ما از خواندن کتاب ابتدا «کیف» کنیم و در مرحله بعد آگاهی بهدست بیاوریم. مثلا من شخصا کتابهای روانشناسی زیاد میخوانم. این کتابها به من شناخت و دانش میدهد ولی نمیتوانم انکار کنم که یکی از دلایل مطالعه من در این حوزه، لذتی است که در این مسیر میبرم. اگر میخواهیم جامعه به کتابخواندن گرایش بیشتری پیدا کند، ابتدا باید این حس را در مخاطب بیدار کنیم. هنوز مطالعه به معنای امری اجباری که با اکراه صورت میگیرد در ذهن برخی جا افتاده است.
روزنامه «ایران» در یادداشتی به قلم فاروق مظلومی با عنوان «واردات کتابخوان و صادرات نویسنده»، آورد: این روزها در هر خانواده یا حداکثر درهر دو خانواده یک نفر مترجم، شاعر یا نویسنده کتاب داریم. آیا از این آمار میشود نتیجه گرفت بازار کتاب پر رونق است؟ متأسفانه جواب منفی است. با نگاهی به کتابهای موجود درمی یابیم عنوانهای نویسنده، شاعر یا مترجم، سهل الوصول و یک فیگور اجتماعی شده است. افرادی را داریم که صاحب 30 نسخه کتاب هستند اما سه نسخه کتاب نخواندهاند. منظور خواندن کتابهای درسی نیست. البته کتابهای مدنظر در واقع نوشتههایی هستند که نا ضرور و ناعادلانه، صحافی و جلد شدهاند.
**اهمیت و جایگاه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی
ورود رسانههای مدرن مانند اینترنت و اوج گرفتن فعالیت شبکههای اجتماعی، سبب شد تا کتابخوانی در جامعه کاهش یابد که از آن به عنوان یک بحران یاد می شود که با فرهنگ سازی و نهادینه ساختن فرهنگ کتابخوانی در جامعه می توان جانی دوباره به این میراث ماندگار بخشید. اهمیت این موضوع سبب شد تا روزنامه های در هفته گذشته در یادداشت ها و گزارش هایی به آن بپردازند.
روزنامه «کیهان» در گفت وگویی با مهرداد افراسیابی یک مشاور تحصیلی با عنوان «هدیه دادن کتاب و درونی کردن عادت کتابخوانی»، نوشت: قبل از هر چیز باید ببینیم چه عواملی مانع مطالعه ما میشوند؟ تا در مورد رفع آنها فکر کنیم. موانعی که معمولا مراجعین به زبان میآورند اینهاست: احساس میکنیم سرعت خواندن ما بسیار کند است و پیشرفت خوبی نداریم. مطالعه کتابها را آغاز میکنیم اما آنها را به پایان نمیبریم. در زمان مطالعه کردن، نمیتوانیم به شکل کامل و مناسب، تمرکز داشته باشیم. کتابخوانی برای ما خستهکننده است. حوصله متنهای طولانی را نداریم. کتابخوانی و مطالعه در کوتاهمدت برای بسیاری از ما، لذت ایجاد نمیکند. بسیاری از کتابهایی که میخوانیم به «توصیه» یا «تحمیل» دیگران تعیین شده است. خواندن یک کتاب به تنهایی (و بدون مشارکت دیگران) کاری است که حوصله بسیار میخواهد که از حد توان بسیاری از ما خارج است.
در ادامه این گزارش می خوانیم: «بسیاری از کتابها را باید مثل آب، جرعه جرعه نوشید تا اثر آن مشخص و محسوس باشد. هیچ دلیلی وجود ندارد که کتابی را که آغاز کردهاید به پایان ببرید. کمالگرا نباشید. مهم است که قبل از شروع به خواندن کتاب، اینترنت و موبایل و تلویزیون از شما دور باشد.»
روزنامه «همدلی» در گزارشی با عنوان «اهمیت کتاب و کتابخوانی»، نوشت: گسترش نفوذ و کاربرد اینترنت و وقت و انرژی که نسل امروز در فضاهای مجازی صرف میکند، بیش از همیشه باعث کمتوجهی به کتاب و کتابخوانی شده است، چه اینکه سرگرمیهای پرشماری که به پشتوانه تکنولوژی برای نوجوان و جوان فراهم شده است، او را بیش از هر زمان دیگری از کتاب دور کرده و این تنها یکی از وجوه این مساله است.
در ادامه می خوانیم: جامعه که رابطهاش را با کتاب از دست نداده است، جامعهای سالمتر، بانشاط تر، آگاهترو انسانیتر خواهد بود. خوزه مارتی شاعر انقلابی کوبا در قرن 19 میگفت: «در وجود انسان حیوانی وحشی نهفته است که کنترل نخواهد شد مگر با کتابهایی که در کتابخانه شماست.»
روزنامه«آرمان» در گفت وگویی با محمدحسن شهسواری و با درج عنوان «کشتن کتاب از خانواده تا مدرسه و دانشگاه»، نوشت: میدانیم عادت کتابخوانی اگر تا نوجوانی در فرد شکل نگیرد، فرد دیگر کتابخوان نخواهد شد. بچهها در این سن تنها دو مرجع برای کتابخوانشدن دارند. اولی خانواده. فرزندی که والدینش زیر فشار اقتصادی اگر بخواهد خیلی کار فرهنگی کند سریال ترکی میبیند، فرزندی که حتی روزنامه ورزشی دست پدرش و کتاب آشپزی دست مادرش ندیده چطور ممکن است انس با کتاب در ذهنش امری مهم جلوه کند؟
در ادامه آمده است: دومین محل تشویق به کتابخوانی مدرسه است. به گمان من با سیاستی هدفمند در چند دهه گذشته معلمان از حکیمان به کارمندان گنجشکروزی تبدیل شدهاند. به یقین میگویم که سطح مطالعه و کتابخوانی معلمان ما به مراتب پایینتر از پزشکان و مهندسان است.
روزنامه «اطلاعات» با درنگی بر مساله کتاب و کتابخوانی به انگیزه برپایی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران پرداخت و در گفت وگویی با مراد گل بهار ناشر مقیم شمال کشور، عنوان «بهانههایی برای کتاب نخواندن!» را منتشر کرد و نوشت: در نمایشگاه سال پیش، نزدیک به 3200 انتشاراتی ایرانی در یک هزار و 660 بَروازه(غرفه) و با 150 هزار عنوان کتاب و نیز 6 هزار انتشاراتی خارجی با 160 هزار عنوان کتاب حضور داشتند که در کل 110 میلیارد تومان فروش کرده بودند. هدف نمایشگاههای بزرگ در جهان غرب، فروش نیست، ولی در کشور ما امید ناشران و نویسندگان این است که نمایشگاه به نسبت سال پیش رکورد به جا بگذارد. آیا فروش امسال رو به بالا خواهد بود و از رقم پیشگفته، خواهد گذشت یا کاهش خواهد یافت؟
در ادامه می خوانیم: ناشران کشور با میدان نشر جهان پیوندی ندارند. در جهان، تبلیغات کتاب، بُرد زیادی دارد و کتاب ضعیف را هم به فروش میرساند، ولی در کشور ما در انبوه تبلیغات کالاها، «کالای کتاب» ناپدید است. آیا هنوز مسئولان کشور درنیافتهاند که کتاب یک کالا است و هر کالایی برای آن که مردم به وجودش پی ببرند، نیاز به تبلیغات دارد؟ ناشران، شناساندن کتابهای چاپشده خود را در تلویزیون و روزنامهها بسیار کارآمد میدانند، اما توان مالی ندارند. پخش کتاب هم کُند است و بسیاری کتابها مانند سیبهای یک باغدار، فصل خود را از دست میدهد و در انبار میپوسد.
**نمایشگاه کتاب؛ فرصتی برای غنی سازی فرهنگ مطالعه
سیامین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران 13 تا 23 اردیبهشت به مدت 10 روز آماده پذیرایی از عموم بازدیدکنندگان در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب است، روزنامه های در هفته گذشته همزمان با برگزاری این نمایشگاه در گزارش هایی به انعکاس این رویداد پرداختند.
روزنامه «شرق» در گزارشی با عنوان «در نمایشگاه کتاب حدیث این گفت و سخنها»، نوشت: اینکه هنوز پس از سه دههای که از برپایی نمایشگاه کتاب میگذرد، کتابها در صفِ مجوز و ممیزی و بعد هم صحافی و چاپ میمانند و اگر شانس بیاورند این روندِ فرساینده را سرِ سلامت بگذرانند به روزهای میانی نمایشگاهِ ده روزه کتاب برسند، نشانه روحیهای است که گویا به وضع موجود خو کرده است.
در ادامه این گزارش آمده است: این 10 روز برای ناشران اگر نگوییم حیاتی است در حکم درمان موقتی است دستکم برای یک سال. بهادعای خودِ ناشران گردش مالی ناشران در این چند روز معادل کل یک سال آنهاست و عایدی مولف، از نویسنده و مترجم نیز از این درآمد، هنوز همان درصد ناچیز پشت جلد برای تجدیدچاپ آثارشان است.
روزنامه«آرمان» با درج گزارشی با عنوان «نمایشگاه کتاب فقط پُز تعداد بازدیدکنندگان است!» آورد: برگزاری نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران به شکل فروشگاه کتاب، آیا به سود ناشران و کتابفروشان است؟ برگزاری نمایشگاههای استانی را چطور میبینید؟ در قیاس با نمایشگاههای جهانی ما کجا ایستادهایم؟ از آنجا که خشت اول کج گذاشته شد، پس تا ثریا.... در بلاد غرب نمایشگاه محل دیدار صاحبان قلم با ناشران و ناشران با یکدیگر و عقد قراردادهای کلان است که به درد خودشان میخورد! (یعنی آنجا که تیراژ کتاب چیزی است بیرون از حد وهم و خیال ما). پس اینجا همان بهتر که به نمایش و قمپزدرکردن بسازیم، که تعداد بازدیدکنندگان نمایشگاههای کتاب ما مثلا چندین برابر نمایشگاه فرانکفورت است! کسی نیست بپرسد پس چرا هر سال کتابخوانها از کتاب فراریتر میشوند؟
روزنامه «ابتکار» در گزارشی با عنوان «راه دشوار «آفتاب»»، آورد: میتوان گفت جمعیت زیادی قدم به نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران گذاشتهاند اما به گفته ناشران و غرفهداران، این جمعیت از سالهای گذشته که نمایشگاه در مصلی تهران برگزار میشد کمتر و نسبت به سال گذشته که اولین دوره میزبانی شهر آفتاب از نمایشگاه بود، باز هم کمتر است. اگر چه کسانی که با اتوبوس به محل نمایشگاه کتاب تهران میآیند، اعلام رضایت کردهاند با این حال، متروسواران از شلوغی واگنها مینالند و تاکسیسواران هم از یکسان نبودن نرخها میگویند. اما پس از گذر از راه دشوار شهر آفتاب به پارکینگی شلوغ میرسیم که با وجود وسعت و حضور راهنمایان بسیار، باید با اتوبوس یا پیاده بهسمت چادرها و سولههای کتاب برویم. این دوری راه شاید از دلایلی است که نمایشگاه کتاب مانند سالهای گذشته، مخاطب عمومی را که بیشتر به قصد تفریح به آن میآمدند از دست داده است و همین امر باعث شده تا افرادی که واقعا خریدار کتاب هستند به این فروشگاه بینالمللی بیایند.
شهلا حائری نویسنده و مترجم در یادداشتی در روزنامه «آرمان» و با عنوان «نمایشگاه کتاب و تمهیداتی که باید اندیشید»، نوشت: نمایشگاه کتاب امسال نیز مانند سالهای پیش به همت وزارت ارشاد و شهرداری برگزار شد. در این دوره نیز مانند دورههای پیش شاهد مشکلاتی هستیم، هرچند در هر دوره نسبت به دوره گذشته نواقص بیشتری رفع شده و امکانات بهتری در اختیار مردم و علاقهمندان به کتاب و کتابخوانی قرار میگیرد. اولین مشکل برمیگردد به مساله ایاب و ذهاب که شاید مترو به تنهایی نتواند پاسخگوی مراجعان به نمایشگاه باشد.
روزنامه «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «تصویر آماری بازار کتاب در ایران»، نوشت: نمایشگاه کتاب تهران که این روزها به علت آبگرفتگی، دستمایه بسیاری از اعتراضات و شوخیهای کاربران فضای مجازی قرار گرفته است، در حال برگزاری است. تعداد عناوین چاپ اولی و تجدید چاپیها در سال 95، بیش از 88هزار و 825 عنوان است. این عدد برای کتابهای کمکدرسی 10 هزار و 584، کتابهای کودک 12 هزار و 587 و برای کتابهای عمومی 65 هزار و 654 بوده است. با این حساب 12 درصد کتابهای سال گذشته در حوزه کمکدرسی، 14 درصد کتابهای حوزه کودک و 74 درصد از کتابها در گروه کتابهای عمومی قرار گرفتهاند.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: کامبیز رضایی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**1699**2059**9131