افسون کتاب

این یادداشت در ادامه می افزاید: می دانیم که کتاب همچنان جدی نیست و این موضوع آن قدر هویداست که همیشه اهل کتاب می نالند از این اوضاع و حتی رئیس جمهوری در مراسم گشایش بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران نیز می گوید که آن طور که می بینیم در غرب یا شرق عالم، آدم ها یک کتاب را در دست می گیرند و در اتوبوس و مترو و فروشگاه و فرودگاه و مطب و خیابان آن را دنبال می کنند، در ایران خبری نیست.

کتاب، به شکل ناجوانمردانه ای در این سرزمین غریب است و تلاش اهل کتاب و دولت ها و فرهنگدوستان و غمخواران نیز تاکنون چندان ره به جایی نبرده است و این جمله حکیمانه که «ملتی قدرتمند تر است که با کتاب بیشتر مانوس باشد» هنوز باور نشده که نشده است.

با این حال اتفاق دیگری در عرصه کتاب رخ داده که کمتر کسی تاکنون به آن توجه کرده و چه بسا کسی توجه نکرده است و این آفتی تازه بر جان جامعه ی کم کتابخوان ماست.

وقتی به هزار دلیل که بخشی از آن را سال هاست می گوییم، رقابت در کسب «منافع» به عنوان معیار ارزش در میان اکثر اقشار جامعه شکل گرفته و قدرتمند شده است، بخشی از جامعه به کتاب به عنوان «طعمه» و ابزاری برای کاسبی نگاه می کند و کتاب را از جایگاه کالایی ارجمند و فرهمند برای تعالی روح و ترقی فکر و انباشتگی دانش بشر به عنصر و ابزاری برای اندوختن ثروت و کسب درآمد و ایجاد لذت تبدیل می کند و همان نگاه را به کتاب دارد که به فلان کالای در انبار که می توان آن را خوب فروخت و پولدار شد و به مکنت و ثروت و منزلت رسید و اتفاقاً خریداران نیز با همان نگاه به سوی آن می آیند.

عناوین را نگاه کنید:

«چگونه پولدار شویم»، «چگونه در بورس 2 میلیون دلار سود بردم!» «راز ثروتمند شدن در زمانی کمتر از آنچه فکر می کنید»، «رازهای زیبایی پوست»، «چگونه اندامی زیبا داشته باشیم»، «چگونه جذاب باشیم»، «موفقیت در 10 دقیقه»!

این کتاب ها را آن ها، برای این ها چاپ می کنند و اتفاقاً در بازار امروز نشر تیراژ خوبی دارد.

وقتی مذاق یک جامعه به این سمت می رود که ثروت و مکنت و منزلت را می خواهد بسرعت و بدون صرف هزینه و حتی زمان به دست آورد و همگان نیز در این موضوع عجله دارند و دیرشان شده است نتیجه این می شود که گروهی می روند به سمت گرانفروشی و کم فروشی تا فساد و اختلاس بزرگ و گروه دیگری هم به سمت فرهنگ رو می برند و بلکه یورش می برند، آن هم به فرهنگ مظلومی که کتاب های بزرگان فلسفه و حکمت و اخلاق خریدار ندارد و انواع کتاب های مبتذل و اغواگرانه و بعضاً شیادانه در آن حکمرانی می کند و بیچاره نسل جوان تا می خواهد به سراغ اصل علم و دانش و حکمت رود ـ که البته کاری سخت است ـ در معرض این وسوسة خناسانه قرار می گیرد که «راز ثروتمند شدن در زمانی کمتر از آنچه تصور می کنید!»

رئیس جمهوری به نیکی در مراسم افتتاح نمایشگاه کتاب گفت که باید از انتشار هر خرافه ای به نام کتاب جلوگیری کرد.

به گمان، ما دو جفا در حق نسل جوان کرده ایم. یکی آنکه این نسل را با کتاب، کتاب ناب و عالمانه و گشاینده، قهر داده ایم یا دست کم زمینه آشتی شان را فراهم نکرده ایم و دیگر این که دست سوداگران و کاسبکاران را در این حوزه، به کمال باز گذاشته ایم و حاصل آن شده است که بخشی از این نسل اصلاً کتاب نمی خواند و آن بخش که می خواهد ـ به رغم فرهنگ مسلط کتاب نخوانی ـ کتاب بخواند می ماند در میان وسوسه ی کتاب های تقلبی رازهای شادابی پوست و زیبایی و جذابیت و ثروت مندی در زمانی کمتر از آنچه فکر می کنند!

بخشی از نسل امروز، شوربختانه، به خاطر تسلط فرهنگ رواج یافته منفعت محوری، به جای ایمان به «معجزه کتاب» به «افسون کتاب» رو آورده اند و در آن سو نیز، افسونگران و سوداگران و مقاطعه کاران این بازار، سرگرم تجارت افسونگری اند و در این اتفاق شوم، مسئولان فرهنگی به خاطر اهمال، البته مقصرند.

* منبع: روزنامه اطلاعات

** اول ** 1337